Znaczenie kolorów w rozwoju dziecka
Kolory. Czym bez nich byłby świat? Już od najmłodszych lat uczymy się ich rozpoznawania oraz kojarzenia ich z określonymi przedmiotami. W zależności od wieku - głównie w początkowej fazie rozwoju dostrzeganie kolorów u dzieci wygląda zupełnie inaczej niż w okresie późniejszym. To, w jaki sposób ukształtujemy sposób postrzegania u dzieci, będzie rokowało na ich dalszy rozwój.
Od karuzelki do skarpetki
Wrażliwość na barwy, nazywana inaczej poczuciem koloru, należy do tej samej kategorii wrażliwości, co słuch muzyczny. Pomimo iż w dużej mierze jest cechą wrodzoną, podobnie jak w przypadku słuchu muzycznego kształtuje się i doskonali dzięki otoczeniu dziecka, np. rodzicom, opiekunom, nauczycielom.
Złe nawyki lub zahamowania nabyte w pierwszym, najwcześniejszym okresie życia są trudne do nadrobienia, ponieważ stanowią pewną podstawę postrzegania świata. Polski system edukacyjny nastawiony jest raczej na poznawanie intelektualne, niekiedy kosztem rozwoju wrażliwości artystycznej – również tej związanej z kolorami. Nie chodzi o banalną kwestię rozróżniania kolorów. Dzieci spełniające normy rozwojowe opanowują ją szybko i zgodnie z planem. Mówimy tutaj o wrażliwości na sztukę, estetykę życia codziennego, chociażby zdolność doboru odpowiedniej garderoby. Zwróćcie uwagę, że zabawka jest jednym z pierwszych dzieł sztuki, z jakim maluch ma do czynienia. To ją ogląda, analizuje, kontempluje godzinami lub uznaje za twór niewart uwagi.
Wprowadzamy kolory, czyli o tym czego nie widzi dziecko
Decyzje w kwestii wyboru akcesoriów dla dziecka podejmują najczęściej rodzice. Warto, aby były one odpowiedzialne i świadome, a nie losowe. W końcu mówimy o kształtowaniu postawy małego człowieka. Nieprzemyślane działania, nawet w kwestii - jakby się wydawało - tak błahej jak wybór zabawek, mogą zaowocować w przyszłości negatywnymi skutkami w rozwoju dziecka.
Małe dzieci bardzo szybko zaczynają postrzegać pełen zakres kolorów, ale pamiętajmy, że nie widzą wszystkiego od pierwszych dni życia! Najpierw udaje im się dostrzec jedynie zamazane kształty, obraz jest zupełnie rozmyty. W kolejnych dniach i tygodniach życia świat otaczający dzieci staje się coraz bardziej wyraźny. Już w pierwszym miesiącu życia maluszki rejestrują barwę żółtą, pomarańczową, czerwoną, turkusową, niebieską, seledynową i purpurową. W drugim miesiącu życia dziecko odróżnia kolor żółty od zielonego, a miesiąc później żółty od czerwonego. W 3. lub 4. miesiącu maluszek osiąga pełny zakres rozpoznawania barw, tak jak dorosły człowiek. Czy teraz wiecie, dlaczego w naszych sklepach można kupić specjalne „wybrakowane w kolorach” kontrastowe książeczki i zabawki czarno-białe z żółtym, czerwonym itp., dedykowane dzieciom od 0 miesięcy, 1 miesiąca i 3 miesięcy? Z każdym rokiem oferta ta poszerza się, bo świadomość rodziców w tym zakresie również rośnie.
Niemowlęta postrzegają jako przyjemne i bardzo lubią kolory takie jak: czerwony, żółty, pomarańczowy. Według badań, korzystny wpływ na nastrój niemowląt i małych dzieci wywierają harmonijnie dobrane naturalne odcienie ludzkiej skóry (beż, jasne odzienie różu, i tzw. kolory kremowe lub cieliste). Podobno kojarzą się dziecku ze skórą matki. Warto o tym pamiętać w czasach, kiedy jesteśmy poddani presji otaczania dzieci zabawkami edukacyjnymi już od pierwszych dni ich życia. Rozwijające i edukacyjne zabawki są ważne, ale trzeba pamiętać, że w chwilach gdy chcemy rzeczywiście edukować. W innych sytuacjach należy dokonać zamienników.
Barwy jaskrawe i kontrasy, szczególnie w przypadku przedmiotów poruszających się i błyszczących, działają co prawda stymulująco na mózg niemowląt i małych dzieci, jednak ich nadmiar w otoczeniu może spowodować zbyt duże pobudzenie, a co za tym idzie problemy z zasypianiem i płaczliwość. Może się okazać że nieustanny płacz dziecka wywołuje pstrokata karuzelka nad łóżeczkiem, a nie „kolka”! Pomoże wtedy usunięcie znad łóżeczka "bomby" prowokujących kolorów. Oczywiście nie musi tak być w każdym przypadku - już w okresie niemowlęcym kształtują się indywidualne upodobania dotyczące kolorów i ich ilości w otoczeniu. Dlatego ważne jest obserwowanie reakcji niemowląt na bodźce, które do nich docierają.
Smak kolorów
Ludzie reagują na kolor na różnych płaszczyznach, np. fizjologicznie - zmianą ciśnienia krwi, przyśpieszeniem oddechu, zaburzeniami równowagi, sennością, pobudzeniem apetytu. Na kolory odpowiadamy również w sposób uwarunkowany kulturowo - nauczyciele podkreślają błędy kolorem czerwonym, ta sama barwa jest wykorzystywana w przypadku znaków ostrzegawczych. W ten sposób kultura wzmacnia naszą i tak silną fizjologiczną reakcję na kolor czerwony, który również w świecie zwierząt jest kolorem ostrzegawczym. Co za tym idzie, dobór kolorów może wpływać na proces wychowawczy i na zachowanie dzieci.
Koloroterapia
Kolory wpływają na cały organizm człowieka, wywołując różne reakcje, np. przyśpieszone bicie serca, wyciszenie, poczucie relaksu. Mają również szczególne znaczenie w autoekspresji dziecka. Przedszkolaki przypisują barwy różnym pojęciom i uczuciom. I tak: smutek bywa szary, czarny, natomiast radość - czerwona i pomarańczowa. Dzieci nadają też kolory abstrakcyjnym i niematerialnym pojęciom. Potrafią odpowiedzieć na pytanie, jakiego koloru jest głos mamy, czy jaki kolor ma środa. W Polsce stosuje się koloroterapię w leczeniu zaburzeń rozwojowych m. in. stereotypii, ADHD, dysleksji. Wiedza o wpływie kolorów na reakcje pomaga w kształtowaniu odpowiedniego otoczenia dzieci z takimi problemami. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących gamy kolorystycznej i treści warto skonsultować prace dziecka z psychologiem lub pedagogiem.
Wspomaganie rozwoju, czyli stymulacja
Wspomaganie rozwoju poprzez zabawę z kolorami jest często uzależnione od samej estetyki otoczenia i zabawek dziecka. Najprostsze zabawy można prowadzić właściwie wszędzie. Wystarczy samo rozpoznawanie i nazywanie kolorów np. podczas jazdy samochodem - zabawa w „widzę coś koloru....” lub nazywanie klocków, piłek, zabawek. Rozbudzanie różnorodności kolorystycznej dziecka polega również na odróżnianiu kilku odcieni tego samego koloru. Jednak - co ważne - nie należy wymagać od dzieci nazywania odcieni. Wystarczy zadawać proste pytania, (np. "który kolor jest jaśniejszy?"), co przypomni dziecku, jakie zna przedmioty w danym kolorze. Ciekawą formą zabawy z kolorem jest manipulowanie barwami. „Magiczne mieszanki“ robią szczególnie duże wrażenie na przedszkolakach. Najlepiej do tego celu nadają się farby i plastelina. Dzięki nim możemy stworzyć pełną gamę barw z kolorów podstawowych.
Kolory są integralnym elementem naszego środowiska. Mają wpływ na emocje, doznania, rozumienie świata i relacje z innymi. Dzięki nim wyrażamy siebie, czasami nawet mimowolnie… Kolory stanowią środek komunikacji międzyludzkiej. Zdolność zabawy kolorami i rozpoznawania ich znaczenia jest ważną częścią wychowania. Pamiętajmy o tym, kiedy już od najmłodszych lat wprowadzamy nasze dzieci w piękny i magiczny świat kolorów.
Zachęcamy do lektury innych artykułów z naszego poradnika:
Pluszowy przyjaciel czyli najważniejsza zabawka
